We leven in een bizarre tijd! Ik denk dat werkelijk iedereen, ongeacht wat je ervan vindt en hoe je je erbij voelt, dát wel kan beamen. Het leven in deze tijd is heftig, maar ook het sterven is in sommige situaties ronduit schrijnend. Afscheid nemen is niet meer zoals het was…
In de afgelopen maanden heb ik vele verschillende uitvaarten mogen verzorgen. Uiteraard werkte ik voornamelijk in mijn eigen regio, maar in de eerste coronapiek ook ver daarbuiten. Zo raakte ik bekend met de regionale verschillen, maar waar we allemaal mee te maken hadden waren de indringende landelijke beperkingen.
Veel nabestaanden hadden absoluut liever meer mensen willen uitnodigen voor de uitvaart en voelden het als een éxtra gemis dat het afscheid zo klein moest zijn. Kiezen wie er wel en niet bij mochten zijn, het was voor sommige mensen een vreselijke opgave. Zeker, ik heb intens verdrietige situaties meegemaakt. Een aantal uitvaarten die ik heb verzorgd, konden niet worden bijgewoond door de partner van de overledene. Denk je dat eens in… járen lang samen geleefd, samen gewoond, lief en leed met elkaar gedeeld en dan niet bij het afscheid van je geliefde kunnen zijn. Hartverscheurend! Soms was dit omdat iemand het Covid-19-virus bij zich droeg en in quarantaine moest blijven. Ik heb ook meegemaakt dat de partner in een verzorgingshuis woonde, wat toen op slot zat. Diegene mocht het huis wel verlaten om de uitvaart bij te wonen, maar daarna mocht hij of zij dan 2 weken niet terug. En zolang bij je zoon of dochter verblijven terwijl je zorg nodig hebt, is vaak geen optie.
Toch hoorde ik ook andere geluiden…
Meer dan eens heb ik gemerkt dat naasten zich juist door (dus eigenlijk dankzij) de beperkingen vrijer voelden om het afscheid een intieme, persoonlijke invulling te geven. Een vorm, waar ze anders niet voor hadden gekozen. Ik mocht een familie begeleiden die mij, zonder deze omstandigheden, hadden gevraagd om een volledige katholieke viering met een standaard liturgie voor hun vader en opa te regelen. Omdat het zo hoort, omdat het bij moeder en oma ook zo was gegaan. Die keuze was uiteraard heel prima geweest en ik had dat met liefde voor ze verzorgd. Ze vonden het lastig dat er maar 30 mensen mochten zijn en vonden het een opgave om dit praktisch gezien te regelen, binnen de parochie. Ook was het zo dat deze meneer persoonlijke bijzondere opvattingen had, die niet helemaal pasten binnen het katholieke geloof. Hun inschatting was dat er in een viering weinig ruimte zou zijn voor dit persoonlijke deel en dat vonden ze wel jammer. Uiteindelijk kozen ze voor een heel intiem samenzijn in de aula met veel aandacht voor het bijzondere gedachtegoed van meneer en ruimte voor de familie om hun herinneringen aan hem met elkaar te delen. Ze hebben de invulling van dit afscheid volledig samen bedacht, vorm gegeven en geleid, daar waar de liturgie in een katholieke dienst vooraf bepaald is en vast staat. Misschien lijkt het alsof ik hiermee aangeef dat ik het één beter of mooier vind dan het ander, maar ik probeer hiermee alleen de verschillen duidelijk uiteen te zetten. Ik heb er geen oordeel over, dat is ook niet mijn plaats vind ik. Voor mij is het belangrijk dat het voor de nabestaanden een goed afscheid is. En wat mij betreft bepalen de nabestaanden wat “goed” is, niet ik.
Ik heb gezien dat mensen de huidige omstandigheden als excuus gebruiken om de uitvaart anders te doen. En dat klinkt misschien gemeen, maar wat daar onderligt vind ik eigenlijk veel erger. Het lijkt erop dat we soms vast zitten in tradities en gebonden worden door de verwachtingen van anderen. Die kettingen breken is echt niet zo makkelijk en de maatregelen kunnen daar soms bij helpen. De beperkingen dwingen ons om kritisch te kijken naar het aantal aanwezigen, het maakt ons creatief en soms komt dat het afscheid ten goede.
Een mevrouw vertelde me dat ze enorm tegen het kleine afscheid opzag, want dit was zéker niet hun wens voor het afscheid van haar man. Na de uitvaart sprak ik haar en ze had het práchtig gevonden. “Dit zou ik iedereen altijd aanraden, ook zonder de corona-maatregelen” In deze intieme sfeer had zij namelijk oog voor de emoties van de andere aanwezigen en dat vond ze ontzettend fijn en mooi! Ze zag nu dat ook anderen verdriet hadden om het overlijden van haar geliefde man. Dat steunde en troostte haar! Zelf durfde ze haar verdriet en tranen te laten zien, want het gezelschap was klein en de mensen waren vertrouwd. “Dat had ik in een grote groep echt nooit gedaan.” gaf ze toe. En nu mocht het er zijn…
Een bizarre tijd! Het neemt, het geeft.
